आपल्या संपूर्ण आयुष्याचा एक तृतीयांश भाग झोपण्यात जातो. पण आपण का झोपतो? आपल्या शरीरासाठी आणि मनासाठी ते इतके महत्त्वाचे का आहे? तज्ञांनी झोपेची यंत्रणा आणि त्याचा आपल्या शरीरावर कसा परिणाम होतो याचे डीकोडिंग करण्यात दशके घालवली आहेत. जेव्हा आपल्याला पुरेशी झोप मिळत नाही, तेव्हा ते आपले रक्ताभिसरण, पचन, रोगप्रतिकारक शक्ती आणि सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे आपल्या मेंदूच्या कार्यपद्धतीवर परिणाम करते. खरं तर, जेव्हा आपण बराच वेळ झोपत नाही, तेव्हा आपला मृत्यू देखील होऊ शकतो.
हार्वर्ड मेडिकल स्कूलमधील न्यूरोबायोलॉजीचे सहाय्यक प्राध्यापक ड्रॅगना रोगुल्जा आणि टेक्सास ए अँड एम विद्यापीठातील न्यूरोजेनेटिक शास्त्रज्ञ अॅलेक्स कीन यांच्या मुलाखतीत, स्टीव्हन स्ट्रोगाट्झ, प्रख्यात गणितज्ञ, लेखक आणि द जॉय ऑफ व्हायचे होस्ट, त्यांच्या पॉडकास्टमध्ये त्यांच्या गरजेबद्दल बोलले. झोप आणि त्याचा आपल्या शरीरावर कसा प्रभाव पडतो आणि ते कसे कार्य करते.
झोपेचा शरीरावर कसा परिणाम होतो? आपल्याला किती झोपेची गरज आहे? न्यूरॉन्सच्या जोडणीचा झोपेवर कसा परिणाम होतो? तज्ञ उत्तर देतात ते आपण या लेखात जाणून घेऊया.
झोपेची यंत्रणा समजून घेण्यासाठी मेक्सिकन गुहेतील माशांचा अभ्यास करणारे अॅलेक्स केने म्हणाले की झोपेची निर्मिती करण्यासाठी न्यूरॉन्सचा एक जटिल भाग आवश्यक आहे. म्हणूनच, हे असे काही नाही जे वैयक्तिक सेलमध्ये स्थानिकीकरण केले जाऊ शकते. त्यांनी असेही जोडले की प्राणी आणि मानवांमध्ये झोपेचे नमुने आणि कालावधी त्यांच्या अन्नाच्या गरजेनुसार बदलतात. भुकेमुळे त्यांना अन्नाच्या शोधात जावेसे वाटते, ज्यामुळे त्यांचा झोपेचा वेळ कमी होतो. वृद्धत्व आणि तणाव यांचा झोपेवरही परिणाम होतो. म्हणून, झोपेमध्ये गुंतलेली जीन्स परिस्थिती आणि परिस्थितीनुसार भिन्न असतात. प्राणी किंवा मानवाला किती झोपेची गरज आहे याच्या गरजेवर आणि कालावधीवर प्राण्यांच्या पर्यावरणाचाही परिणाम होतो.
झोपेचे महत्व:
अभ्यासक ड्रॅगना यांनी सांगितले की झोप म्हणजे जेव्हा शरीर सर्व गोष्टींपासून डिस्कनेक्ट होते. ते हलणे थांबते आणि जागरूकता कमी होते. त्यामुळे शरीर रिलॅक्स होऊ लागते. झोपेचे महत्त्व सांगताना ड्रॅगना यांनी नमूद केले की, झोपेचा मेंदूशी संबंध म्हणून पाळले जात असले तरी ते त्याहून अधिक आहे. प्राण्यांमधील तिच्या अभ्यासाचा संदर्भ देताना, तिने सांगितले की प्राण्यांमध्ये मूलभूत मज्जासंस्था असते आणि झोप ही एक अर्थपूर्ण समस्या असते. खरं तर, शरीराचे इतर अनेक भाग देखील झोपेचे नियमन करू शकतात. हे देखील दिसून आले की जेव्हा प्राणी किंवा कीटक काही काळासाठी झोपेपासून वंचित राहतात तेव्हा ते त्वरित मरतात. हे जगणे आणि झोपेचे नुकसान यांच्यातील परस्परसंबंध उघड करते.
- लेखक
– मयुर मेश्राम, नागपूर