उद्यापासून म्हणजेच सोमवार, २६ सप्टेंबर २०२२ पासून अश्विना महिन्यातील नवरात्रीचे व्रत सुरू होईल. नवरात्र हा हिंदू धर्मातील एक महत्त्वाचा सण आहे जो वाईटावर चांगल्याचा विजय साजरा करतो. नवरात्रीचा उत्सव देवी दुर्गा आणि तिच्या नऊ अवतारांना समर्पित आहे. एका वर्षात चार नवरात्री असतात पण फक्त दोनच मोठ्या प्रमाणावर साजऱ्या केल्या जातात – चैत्र नवरात्री (मार्च-एप्रिल) आणि शरद नवरात्री (ऑक्टोबर नोव्हेंबर).
नवरात्रीच्या काळात, हिंदू भक्त देवी दुर्गाला प्रसन्न करण्यासाठी आणि आशीर्वाद घेण्यासाठी नऊ दिवस उपवास करतात. उपवासाच्या दिवसांच्या संख्येत कमी-जास्त असू शकते. बरेच लोक सर्व नऊ दिवस उपवास करतात, तर काही भक्त असे आहेत जे नवरात्रीचे पहिले दोन किंवा शेवटचे दोन दिवस असे जोड्यांमध्ये उपवास करतात. नवरात्रीच्या उपवासातही अनेक प्रकार आहेत. काही लोक या नऊ दिवसात फक्त पाणी घेतात, तर काही फळे खातात आणि काही लोक दिवसातून एक वेळ खातात. शिंगाड्याचे पकोडे, साबुदाणा वडा आणि साबुदाणा खिचडी या नवरात्रीच्या काही लोकप्रिय पाककृती आहेत. या लेखात उपवासाचे सर्व नियम आहेत जे तुम्हाला माहित असले पाहिजेत जेणेकरून तुम्हाला समजेल तुम्ही काय खाऊ शकता किंवा काय टाळावे लागेल. मग चला तर जाणून घेऊयात नवरात्रीतील वेगवेगळ्या पदार्थांचा घ्यावयाचा आस्वाद.
खवय्यांचा जर उपवास असेल तर मग विषयच संपला समजायचा. कारण एक सच्चा खवय्या या दिवसात वेगवेगळ्या पदार्थांच्या पाककृती बनवून इतरांना देखील खायला देत असतो. त्यामुळे आनंदच आनंद. खरंतर नवरात्रीच्या उपवासात तुम्ही शिंगाड्याचे पीठ किंवा राजगिरा पीठ खावे. ढोकळा किंवा खीर बनवताना तांदूळा ऐवजी वरईचे तांदूळ वापरू शकता. साबुदाणा हे नवरात्रीतील आणखी एक प्रमुख अन्न आहे जे खीर, वडे आणि पापड बनवण्यासाठी वापरले जाऊ शकते. नवरात्रीच्या उपवासात तुम्ही सर्व प्रकारची फळे खाऊ शकता. काही भाविक हे नऊ दिवस फक्त फळे आणि दूध पिऊन उपवास करतात. त्यामुळे दररोज ताजी फळे खावीत. म्हणजे त्याचा फायदा शरीरास आणि चेहऱ्यावर तजेला मिळण्यास मदत होईल.
नवरात्रीत सामान्य मीठ वापरत नाही. नवरात्रीच्या काळात स्वयंपाकासाठी पर्याय म्हणून रॉक मीठ किंवा सेंधव मीठ वापरतात. मसाल्यांमध्ये तुम्ही जिरे किंवा जिरे पावडर, काळी मिरी पावडर, हिरवी वेलची, लवंग, दालचिनी, अजवाइन, काळी मिरी, कोरडे डाळिंब, कोकम, चिंच आणि जायफळ वापरू शकता. काही लोक ताजी कोथिंबीर, लाल मिरची पावडर, सुक्या कैरीची पावडर, चाट मसाला इत्यादींचाही वापर करतात.
उपवास आणि आरोग्यासाठी उत्तम
दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ जसे दही, पनीर किंवा कॉटेज चीज, पांढरे लोणी, तूप, मलाई यासारखे पदार्थ खावेत. नवरात्रीच्या उपवासात दूध आणि खवा जास्त प्रमाणात वापरला जातो. त्यामुळे या पदार्थांचे सेवन आवर्जून करा.
हे खाणे टाळा
सर्व फास्ट फूड, कॅन केलेले अन्न आणि कांदा किंवा लसूण वापरून तयार केलेले पदार्थ टाळावेत. नवरात्रीचा उपवास करणाऱ्या भाविकांनी शेंगा, मसूर, तांदळाचे पीठ, कॉर्नफ्लोअर, गव्हाचे पीठ आणि रवा खाणे टाळावे. नॉन-इटेरियन फूड, अंडी, अल्कोहोल, स्मोकिंग आणि ड्रिंक्स देखील टाळले पाहिजेत.
उपवासाचे पदार्थ खरेदी करतांना हे आधी वाचा
उद्यापासून नवरात्र उत्सवाला सुरुवात होत आहे त्यामुळे जिकडे तिकडे खरेदीची रेलचेल सुरू आहे पहिल्या घटस्थापनेपासून पासून ते नवमीपर्यंत उपवास ज्यांचा असतो त्यांना या दिवसात काय खावे काय खाऊ नये हे माहित असतेच परंतु उपवासाचे पदार्थ मार्केट मधून खरेदी करताना कोणती काळजी घ्यावी हे मात्र लक्षात ठेवणे गरजेचे आहे जेणेकरून तुमचा उपवास तुटणार नाही तो अखंडपणे पूर्ण राहील. खरंतर साबुदाणा किंवा भगर घेतांना उघड्यावरचे खुले विक्रीस असलेले घेऊ नये. त्यामध्ये भेसळ केल्याचे अनेकवेळा निष्कर्षास आलेले आहे. या काळात फळांनाही मोठ्याप्रमाणात मागणी असल्याने रासायनिक प्रक्रिया करून फळे पिकवून त्यांची विक्री केली जात असल्याचे अनेकदा समोर आलेले आहे. त्यामुळे या दिवसात उपवासाच्या अन्न पदार्थांची खरेदी करतांना जरा जपूनच खरेदी करावी.